CHUYÊN ĐỀ: NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ ĐAU BỤNG

Tác giả: Dr. Widjaja Luman

Bác sĩ chuyên khoatiêu hóa.

—-

Đôi khi, tất cả chúng ta sẽ trải qua những cơn đau bụng tùy mức độ nghiêm trọng nhiều hay ít. Trong hầu hết các trường hợp, các cơn đau thường nhẹ, thoáng qua và không đe dọa đến tính mạng. Nguyên nhân phổ biến nhất của đau bụng có lẽ là chuột rút vùng bụng do co thắt ruột trước khi đi đại tiện.

Khoang bụng của chúng ta chứa nhiếu cơ quan và cấu trúc như:

• Bụng, Gan, Tuyến tụy, Túi mật, Lá lách, Ruột nhỏ và lớn, Ruột thừa, Thận, Động mạch chủ, Cấu trúc phụ khoa (buồng trứng và tử cung).

Rối loạn ở bất kỳ cơ quan và cấu trúc nào nêu trên cũng có thể dẫn đến đau bụng. Rối loạn ở đây có thể là do rối loạn chức năng (vấn đề về co thắt ruột), nhiễm trùng (do vi khuẩn hoặc vi rút), viêm nhiễm (thường do rối loạn miễn dịch tự động), tăng trưởng (lành tính hoặc ác tính) gây ra tắc nghẽn, vỡ ruột (thủng ruột) và thiếu máu cục bộ (vấn đề liên quan đến lưu lượng máu).

Bản chất của đau bụng

Đau bụng có thể lan tỏa (khắp vùng bụng) hoặc khu trú ở một phần nào đó của bụng (bụng trên hoặc bụng dưới) với cảm giác khó chịu âm ỉ, chuột rút, nóng rát hoặc đầy hơi. Đau bụng có thể là cấp tính (đột ngột khi khởi phát) hoặc mãn tính (ngấm ngầm, âm ỉ, không liên tục và tồn tại kéo dài trong vài tháng). Nhìn chung, đau bụng cấp tính và nghiêm trọng có nhiều khả năng là do các bệnh lý nghiêm trọng như nhiễm trùng, các cơ quan bị thủng hoặc tắt ruột. Vì vậy, cần phải theo dõi y tế và điều trị khẩn cấp.

Những nguyên nhân phổ biến của đau bụng

Nguyên nhân phổ biến nhất của đau bụng mãn tính có lẽ là do hội chứng ruột kích thích (IBS). Các bác sĩ cũng thường mô tả nguyên nhân của chứng đau bụng là do rối loạn chức năng vì không có căn bệnh hữu hình nào trong ruột gây ra đau đớn. Điều này trái ngược với các nguyên nhân cơ năng, do có bất thường về cấu trúc (như khối u) và bất thường do viêm nhiễm. IBS được cho là gây ra do co thắt ruột và các đầu dây thần kinh gia tăng độ nhạy cảm đối với chứng co thắt này. Những người trải qua cơn đau này thường mô tả nó như triệu chứng chướng bụng lan tỏa và chuột rút vùng bụng. Cơn đau này có thể liên quan đến táo bón hoặc tiêu chảy. Khi gặp phải tình trạng căng thẳng thần kinh, cơn đau này thường trở nên nặng hơn. IBS không gây bệnh cho bạn nhưng nó làm giảm chất lượng cuộc sống của bạn.

Bệnh loét dạ dày tá tràng là do dạ dày hoặc tá tràng bị loét, thông thường gây ra bởi vi khuẩn HP và thuốc giảm đau (thuốc chống viêm không có thành phần steroid, NSAIDs). Về bản chất, cơn đau thường là mãn tính và tập trung ở phần bụng trên. Những người trải qua cơn đau này thường có cảm giác đau âm ỉ và cồn cào khó chịu. Sau khi ăn, cơn đau này có thể thuyên giảm hoặc trở nên nặng hơn, hoặc gây buồn nôn. Bệnh loét dạ dày đôi khi có thể dẫn đến các biến chứng đe dọa đến tính mạng như xuất huyết dạ dày hoặc thủng dạ dày. Trong tình huống này, đau bụng sẽ trở thành cấp tính khởi phát và nghiêm trọng.

Ở Singapore, đau bụng có thể gây ra do một nguyên nhân không phổ biến nhưng ngày càng có nhiều người mắc phải, chính là do bệnh viêm ruột (IBD). Có hai dạng viêm ruột: viêm loét đại tràng và bệnh Crohn’s (chứng viêm đường ruột mãn tính, viêm từng vùng sau lan đến toàn bộ hệ tiêu hóa). Cơn đau do IBD gây ra nằm ở vùng bụng dưới và thường được mô tả giống như bị chuột rút từng cơn. Bệnh này gây sút cân, tiêu chảy và thường đi cầu ra máu.

Vấn đề về phụ khoa được đặt ra đối với phụ nữ có những cơn đau bụng dưới kinh niên nếu có bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt hoặc nếu cơn đau bụng thường xảy ra ở một giai đoạn cụ thể của chu kỳ kình nguyệt.

Như đã đề cập ở trên, đau bụng cấp tính thường do các bệnh lý cơ năng như nguyên nhân nhiễm trùng, các cơ quan bị thủng hoặc tắc ruột. Nó còn được gọi là hội chứng bụng cấp và thường phải điều trị khẩn cấp.

Nguyên nhân thường gây đau bụng cấp tính là viêm ruột thừa cấp tính. Ruột thừa giống như một túi mô nhỏ nằm ở phần đầu của ruột già, ở phía dưới, bên phải của bụng. Khi đoạn ruột thừa này bị viêm (viêm ruột thừa cấp tính), thường gây ra đau ở giữa bụng và khi tình trạng viêm trở nên nghiêm trọng hơn, cơn đau sẽ dần di chuyển xuống bụng dưới, bên phải và càng lúc càng đau hơn, nhất là khi chạm vào bụng, khi di chuyển, thậm chí là khi thở hoặc ho. Có thể xảy ra tình trạng nôn và sốt. Trong trường hợp này cần phẫu thuật khẩn cấp vì có nguy cơ thủng/vỡ ruột thừa bị viêm.

Sỏi mật thường rất phổ biến và không gây đau. Tuy nhiên, sỏi mật có thể gây ra nhiễm trùng túi mật (viêm túi mật cấp tính) và có thể gây tắc nghẽn đường mật. Sỏi túi mật dẫn đến cơn đau bụng trên, phía bên phải cấp tính, nghiêm trọng có thể kéo dài đến vài giờ, đôi khi đau lan đến lưng hoặc vai phải. Sỏi mật có thể gây ra vàng da và nước tiểu sẫm màu nếu có tắc nghẽn đường dẫn mật. Phẫu thuật khẩn cấp là biện pháp cần thiết đối với viêm ruột thừa cấp tính và viêm túi mật cấp tính.

Viêm dạ dày ruột cấp (do nhiễm trùng) hay ngộ độc thực phẩm thường gây ra chứng chuột rút toàn bộ vùng bụng cấp tính. Nó có thể gây ra bởi vi khuẩn hoặc vi rút trong thực phẩm bị ô nhiễm. Các triệu chứng liên quan là sốt, buồn nôn/nôn và tiểu chảy.

Một nguyên nhân tương đối phổ biến của đau bụng cấp tính không phát sinh từ đường tiêu hóa là do sỏi thận. Đó là do một viên sỏi di chuyển từ thận xuống niệu quản, dẫn đến cơn đau dữ dội kéo dài nhiều giờ ở thắt lưng nhưng thường tập trung vào bụng dưới và háng ở cùng một bên. Nước tiểu có thể chuyển sang sẫm màu do có máu.

Cơn đau bụng dữ dội, cấp tính có thể đe dọa đến tính mạng do vỡ động mạch chủ bụng. Phình động mạch chủ được gây ra bởi sự giãn nở của động mạch chủ (mạch máu lớn trong bụng) do thành động mạch chủ dày lên. Động mạch chủ vỡ dẫn đến máu chảy vào khoang bụng. Cơn đau nghiêm trọng hơn có thể gây ra mất ý thức do tụt huyết áp vì mất máu. Tình trạng này thường xảy ra ở nhóm người cao tuổi và tỷ lệ tử vong khá cao.

Rối loạn ác tính gây đau bụng

Ung thư dạ dày và tuyến tụy gây ra đau bụng trên. Tuy nhiên, cơn đau trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian (qua nhiều tháng). Người mắc ung thư dạ dày thường bị thiếu máu (thiếu tế bào hồng cầu), do đó dẫn đến dễ mệt mỏi và khó thở khi gắng sức. Trong các nguyên nhân ác tính của đau bụng (ung thư dạ dày/ tụy/ gan), người mắc bệnh thường mất cảm giác ngon miệng, sút cân không chủ đích và mệt mỏi, đờ đẫn.

Ung thư đại tràng không gây đau bụng cho đến khi bệnh chuyển biến đến giai đoạn nặng. Cơn đau lúc này là do sự xâm lấn của tế bào ung thư vào các cơ quan xung quanh hoặc do tắc nghẽn đường ruột. Các triệu chứng khác của ung thư đại tràng là thay đổi thói quen đại tiện và xuất hiện máu ở trong phân. Điều đáng tiếc là tất cả các triệu chứng này thường xảy ra ở giai đoạn cuối của bệnh ung thư. Vì vậy, tầm soát ung thư đại tràng ở nhóm tuổi có nguy cơ cao là rất quan trọng.

Lời khuyên cho bệnh nhân có triệu chứng đau bụng

Điều quan trọng là bệnh nhân và bác sĩ phải phân biệt sự khác nhau giữa các nguyên nhân gây đau: các nguyên nhân về chức năng, hoàn toàn tương thích với sức khỏe tốt nói chung; và các nguyên nhân cơ năng, thường phải điều trị y tế. Đặc biệt, những bệnh nhân bị đau bụng cấp tính phải được xác định và bắt buộc điều trị y tế khẩn cấp.

Khó chịu nhẹ ở vùng bụng có thể được điều trị bằng các chế phẩm kháng acid đơn giản, hoặc thuốc chống co thắt, hoặc thuốc nhuận tràng được bán ở các quầy thuốc. Những bệnh thuộc về cơ năng nên được chẩn đoán nghi ngờ nếu cơn đau dai dẳng hoặc trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian. Những bệnh này có khả năng liên quan đến các triệu chứng như chán ăn, sút cân không chủ ý, buồn nôn/ nôn liên tục, đi ngoài ra máu, thiếu máu, vàng da. Đây được xem là những dấu hiệu báo động. Trong những trường hợp như vậy, các bác sĩ nên tư vấn để thực hiện các xét nghiệm thích hợp nhằm chẩn đoán hoặc loại trừ những nguyên nhân cơ năng gây đau bụng. Cần phải có sự chăm sóc y tế khẩn cấp khi bị đau dữ dội, không ngừng, có dấu hiệu nôn liên tục và/hoặc sốt cao. Những đặc điểm này có thể là do đau bụng cấp tính và cần nhập viện ngay để theo dõi.

Để được tư vấn thêm xin liên hệ: SunCare +84 905434055; +65 9672 7717